Η ήβη εφηβεία είναι ίσως η σημαντικότερη περίοδος ζωής του ανθρώπου. Στην εφηβεία εμφανίζεται για πρώτη φορά στον ανθρώπινο οργανισμό μια λειτουργία, η οποία προκαλεί θεαματικές μορφολογικές , λειτουργικές μεταβολές, που δίνουν σε μερικά χρόνια την τελική ώριμη μορφή του ατόμου. Στην εφηβεία επίσης συμπληρώνεται η σκελετική αύξηση. Τα άτομο αποκτά το τελικό ύψος ενώ συγχρόνως ολοκληρώνεται η ανάπτυξη των οργάνων. Όλες αυτές οι αλλαγές προκαλούνται από την έναρξη λειτουργίας των γεννητικών αδένων, των γονάδων. Οι γεννητικοί αδένες στον άνθρωπο εμφανίζουν μια μοναδική ιδιότητα, η λειτουργία τους δεν αρχίζει κατά τη γέννηση ή πριν απ’ αυτήν, αλλά ύστερα από μια μεγάλη περίοδο αδράνειας, η οποία διαρκεί 10–12 χρόνια. Η έναρξη λειτουργίας των γονάδων προσδίδει στον έφηβο (αγόρι – κορίτσι) δύο νέες ιδιότητες :
(α) ικανότητα αναπαραγωγής
(β) ορμονική έκκριση ( δυνατότητα αναπαραγωγικής λειτουργίας ).
Η λειτουργία αναπαραγωγής ασκείται σε τρία σημεία:
(α) γεννητικό σύστημα
(β) φαινότυπο ατόμου με τα δευτερογενή χαρακτηριστικά του φύλου
(γ) εγκεφαλικά κέντρα, όπου αναπτύσσεται η γενετήσια επιθυμία.
Όλες αυτές οι μεταβολές οφείλονται στις ορμόνες που παράγουν οι γονάδες, στο αγόρι ειδικά, η τεστοστερόνη. Λίγα χρόνια πριν την έναρξη λειτουργίας των γονάδων, προηγείται μια αλλαγή στην έκκριση των επινεφριδίων, που χαρακτηρίζεται ως αδρεναρχή. Αυτή οδηγεί σε αύξηση παραγωγής επινεφριδικών ανδρογόνων, που αρχίζει στην ηλικία των 6–7 ετών. Συνεχίζεται δε, μέχρι την ήβη (εφηβεία). Άγνωστος είναι ο μηχανισμός ή η βιολογική σημασία αυτού του φαινομένου. Θεωρείται πιθανόν, η απαρχή της γονιδιακής λειτουργίας. Μετά την αδρεναρχή, ( ίδια σε αγόρι – κορίτσι ) αρχίζει η αυξημένη έκκριση γοναδοτροφίνων από την υπόφυση ( βρίσκεται στη βάση του εγκεφάλου). Οι γοναδοτροφίνες ρυθμίζουν τη λειτουργία των ωοθηκών στο κορίτσι, των όρχεων στο αγόρι, η δράση τους δε, γίνεται ουσιαστικά αισθητή γύρω στα 10 χρόνια.
Στο αγόρι, οι γοναδοτροφίνες διεγείρουν: (α) παραγωγή εκατομμυρίων σπερματοζωαρίων, (β) έκκριση τεστοστερόνης. Αυτή την περίοδο αυξάνεται σημαντικά ο όγκος των όρχεων στο αγόρι. Η ωρίμανση των γεννητικών αδένων έχει μεγάλη σημασία για την κανονική σωματική – ψυχική εξέλιξη ενός αγοριού. Η παραγωγή ορμονών προκαλεί σημαντικές αλλαγές σε ένα αγόρι. Κυριότερες αλλαγές:
– Τριχοφυΐα στην περιοχή γεννητικών οργάνων
– Τρίχωση σε πρόσωπο, μασχάλες, στήθος, κοιλιά, χέρια, πόδια
– Μεταβολή φωνής, που γίνεται πιο βαριά – βραχνή
– Διεύρυνση ώμων
– Παραγωγή ιδρώτα, με χαρακτηριστική οσμή
– λίπους στο πρόσωπο
Όλα τα πιο πάνω αποτελούν τα δευτερεύοντα χαρακτηριστικά του φύλου, που διαφοροποιούν ουσιαστικά την εμφάνιση του άντρα από τη γυναίκα. Η ολοκλήρωση των δευτερευόντων χαρακτηριστικών διαρκεί όσο και η ήβη (εφηβεία). Στο αγόρι εμφανίζεται συνήθως ανάμεσα στα 13 – 14 χρόνια.
Σημαντικό γνώρισμα της ήβης (εφηβείας) είναι η αύξηση του ύψους, 50 εκατοστά κατά μέσον όρο. Η αύξηση του ύψους επιτυγχάνεται με τη σκελετική ανάπτυξη . Η ανάπτυξη των άκρων προηγείται συνήθως του υπόλοιπου σκελετού- το αγόρι σ’ αυτή την ηλικία φαίνεται να έχει δυσανάλογα ως προς το σώμα, μακρά άκρα. Το αγόρι έχει λεκάνη στενή. Η μυική ανάπτυξη τονίζει περισσότερο θώρακα, ώμους που μεγαλώνουν. Προοδευτική είναι η εμφάνιση τρίχωσης, πρώτα γύρω από το πέος, αργότερα σε ολόκληρο το εφηβαίο, ένα χρόνο μετά στις μασχάλες, τέλος στο πρόσωπο, όπου σχηματίζονται γένια, μουστάκι. Η ανάπτυξη τρίχωσης σε θώρακα, κοιλιά γίνεται πολύ αργότερα, πολλές φορές κατά την επόμενη δεκαετία ζωής ενός ώριμου άντρα.
Οι σμηγματογόνοι και ιδρωτοποιοί αδένες που αναπτύσσονται στην ήβη (εφηβεία) στο αγόρι αυξάνουν την ποσότητα του ιδρώτα ενώ λιπαίνουν το δέρμα. Η αλλαγή αυτή, μαζί με ορμονικές, ψυχικές αλλαγές, δημιουργεί συχνά εξανθήματα στο πρόσωπο στην πλάτη, κάτι που ονομάζουμε ακμή. Η ακμή είναι φυσικό γνώρισμα της ήβης, συνήθως όμως ενοχλεί το παιδί (αγόρι -κορίτσι) από αισθητικής πλευράς.
Στην ήβη (εφηβεία) πολύ σημαντικές θεωρούνται οι αλλαγές που συμβαίνουν στα γεννητικά όργανα του αγοριού. Ο όγκος των γεννητικών οργάνων στο αγόρι αυξάνει γενικά, το πέος μεγαλώνει, αποκτά πιο σκούρο χρώμα. Αυξάνεται ο όγκος των όρχεων ( ο σάκος γίνεται παχύτερος ), καλυπτόμενος αραιά από τρίχες. Κύριο γνώρισμα εφηβείας στο αγόρι είναι η παραγωγή σπερματοζωαρίων και η έξοδός τους με την εκσπερμάτωση. Οι όρχεις επιτελούν δύο λειτουργίες: (α) παραγωγή ανδρικών ορμονών, κυριότερη η τεστοστερόνη, (β) παραγωγή σπερματοζωαρίων. Οι δύο αυτές λειτουργίες, που αρχίζουν με την ήβη (εφηβεία), συνεχίζονται μέχρι την τρίτη ηλικία ενός άντρα. Η έξοδος του σπέρματος από το γεννητικό σύστημα προϋποθέτει δύο ξεχωριστούς μηχανισμούς:
(α) στύση,
(β) εκσπερμάτιση.
Στύση ονομάζεται η αύξηση όγκου και σκληρότητας του πέους ( έτσι επιτυγχάνεται η είσοδος στο γυναικείο κόλπο). Το φυσιολογικό μέγεθος ενός πέους σε στύση είναι 12 έως 16 εκατοστά. Στις μέρες μας η παραπληροφόρηση γύρω από το μέγεθος του πέους ή η δημιουργία εξωπραγματικών προτύπων γύρω από τη σεξουαλικότητα, οδηγεί τους νέους σε ανησυχία – προβληματισμούς, προκαλώντας διάφορα αχρείαστα συμπλέγματα. Το αντανακλαστικό της στύσης βρίσκεται στο νωτιαίο μυελό. Για τη στύσης απαιτείται υγιής αγγειακός μηχανισμός, δηλαδή ικανοποιητική παροχή αίματος. Η εισροή αίματος στα σηραγγώδη σώματα του πέους και στο σπογγειώδες σώμα της ουρήθρας, προκαλεί παθητική σύσπαση δηλ. κλείσιμο των φλεβών, που εμποδίζει τη διαφυγή αίματος, με επακόλουθο διατήρηση της στύσης. Κατά τη διάρκεια του ύπνου παράγονται στον άντρα μια ή δύο αυτόματες στύσεις. Μερικές φορές, ιδιαίτερα στην ήβη, οι στύσεις αυτές συνοδεύονται από αυτόματη εκσπερμάτωση, που ονομάζεται ονείρωξη.
Η εκσπερμάτωση είναι φαινόμενο αντανακλαστικό. Αποτελείται από ισχυρές, επαναλαμβανόμενες συσπάσεις των μυών που περιβάλλουν τα σηραγγώδη και σπογγειώδη σώματα, επίσης από ρυθμικές συσπάσεις της ουρήθρας.. Επανειλημμένες εκσπερματίσεις επηρεάζουν αρνητικά τον όγκο του σπέρματος ή τον αριθμό των εξερχομένων σπερματοζωαρίων. Αζωοσπερμία ονομάζεται η κατάσταση, όπου δεν υπάρχουν σπερματοζωάρια μέσα στο σπέρμα. Εάν απλώς είναι σημαντικά μειωμένος ο αριθμός τους, μιλάμε τότε για ολιγοσπερμία. Αποφρακτικά φαινόμενα ή χαμηλά επίπεδα ανδρογόνων, είναι συχνά η αιτία.
Στις πρώτες σεξουαλικές επαφές ο νέος (το αγόρι) αδυνατεί να ελέγξει το αντανακλαστικό εκσπερμάτισης, η οποία έτσι συμβαίνει πρόωρα. Ο έλεγχος θα γίνει με την πάροδο του χρόνου, τον κανονικό αριθμό επαφών, κυρίως όταν ο νέος (αγόρι ) λειτουργεί σε μια μόνιμη σχέση.
Διαταραχές της Ενήβωσης
(α) Καθυστέρηση εφηβείας στο αγόρι
Ορισμός: Αγόρι ηλικίας δεκατεσσάρων (14) ετών χωρίς σημεία εφηβείας, θεωρείται ότι έχει καθυστέρηση εφηβείας. Η συχνότητα ανέρχεται στο 0.6% του υγιούς πληθυσμού. Η αιτιολογία ποικίλλει, όπως και το όργανο, όπου συμβαίνει η διαταραχή. Αυτά τα αγόρια δεν έχουν ακόμα εμφανίσει δευτερογενή χαρακτηριστικά τού φύλου, ή δεν ολοκλήρωσαν την εφηβεία 5 χρόνια μετά την έναρξή της. Στην αντικειμενική εξέταση σημασία έχει να αξιολογηθούν: βάρος, ύψος, ετήσιος ρυθμός αύξησης, στάδιο ήβης, μέγεθος όρχεων. Ιδιομορφίες οικογενειακού ιστορικού λαμβάνονται σοβαρά υπόψη.
Διαγνωστικά συναντά κανείς περισσότερες δυσκολίες, να ξεχωρίσει την ιδιοπαθή , χωρίς συγκεκριμένη αιτία καθυστέρηση της εφηβείας- από εκείνη όπου η διαταραχή οφείλεται σε κεντρική στον εγκέφαλο βλάβη ή δυσλειτουργία – με αποτέλεσμα τη μειωμένη παραγωγή των αναγκαίων ορμονών. Αποτέλεσμα είναι στην μεν πρώτη περίπτωση να έχουμε καθυστέρηση και κοντό για την ηλικία ανάστημα, στη δε δεύτερη καθυστέρηση και υπογοναδισμό, δηλαδή ανεπαρκή ανάπτυξη γεννητικών οργάνων.
Η κεντρικής αιτιολογίας καθυστέρηση της ήβης, μπορεί να προέρχεται από καρκινώματα ή άλλες βλάβες στην περιοχή του υποθάλαμου ή της υπόφυσης, κύρια όμως οφείλεται σε μείωση έκκρισης ορμονών λόγω χρωματοσωμικών συγγενών ανωμαλιών. Αναφέρω μόνο τη σημαντικότερη απ’ αυτές τις ανωμαλίες, το σύνδρομο Klinefelter, που πλήττει τα αγόρια με συχνότητα 1: 1000 . Χαρακτηρίζεται, πλην πολλών άλλων ανωμαλιών, από πρωτοπαθή βλάβη των όρχεων με υπογοναδισμό και γυναικομαστία.
(β) Η πρώιμη Ήβη στο αγόρι
Πρώιμη ήβη (εφηβεία) σε ένα αγόρι θεωρείται η εμφάνιση σημείων εφηβείας πριν την ηλικία των εννέα (9) ετών. Διαχωρίζουμε την κεντρική ή αληθή πρώιμη ήβη (εξαρτώμενη από αυξημένη δραστηριότητα του υποθάλαμου και της υπόφυσης) από την περιφερική ή ψευδή, με αυτόνομη έκκριση περιφερικών ορμονών από επινεφρίδια και γονάδες. Σ΄ αυτές τις δύο περιπτώσεις, η αυξημένη έκκριση στεροειδών του φύλου προκαλεί επιτάχυνση του ρυθμού ανάπτυξης, διεγείρει την εμφάνιση δευτερογενών χαρακτηριστικών του φύλου, ενώ προάγει συγχρόνως την οστική ωρίμανση. Κι επειδή οι επιφύσεις κλείνουν πρώιμα, τ’ αγόρια αυτά είναι ψηλά ως παιδιά, αλλά κοντά ως ενήλικες.
Αίτια πρώιμης ήβης στο αγόρι
Ενώ η ιδιοπαθής πρώιμη ήβη αποτελεί το 70% των περιπτώσεων κεντρικής πρώιμης ήβης στο κορίτσι, στο αγόρι συναντούμε πιο πολύ ανωμαλίες του κεντρικού νευρικού συστήματος ως αιτίες κεντρικής πρώιμης ήβης, Η όλη θεραπευτική στρατηγική έγκειται στην αναστολή της εφηβείας, στην αποτροπή του τελικού κοντού αναστήματος (αυτό επιτυγχάνεται με διακοπή του άξονα υποθαλάμου-υπόφυσης, μέσω φαρμακευτικής, όπως λέγεται, «ιατρικής γοναδεκτομής».) Η βελτίωση του τελικού ύψους κυμαίνεται μέχρι 10 εκατοστά.
Πολύ συχνότερη όμως στο αγόρι είναι η περιφερειακή πρώιμη ή ψευδής ήβη, που οφείλεται σε αρρενοποιητικά επινεφριδιακά καρκινώματα, μπορεί δε, να προκαλέσει πρώιμη ήβη και αναστολή ανάπτυξης στο αγόρι. Το ίδιο πρόβλημα δημιουργούν καρκινώματα των όρχεων, που παράγουν την ανδρική ορμόνη τεστοστερόνη ήδη πριν τον 5ο χρόνο ζωής.
Στα πλαίσια τέλος μη παθολογικών αποκλίσεων, αναφέρω την αθώα παροδική γυναικομαστία σε κάποια εισερχόμενα στην εφηβεία αγόρια, που δεν έχει καμιά παθολογική σημασία, αλλά μπορεί να δημιουργήσει κάποια ψυχολογική ανασφάλεια. Αυτό μπορεί να οδηγήσει γονείς και έφηβο αγόρι στον παιδίατρο.
Επίσης κλινικά, χωρίς συνέπειες πρέπει να θεωρηθεί η πρώιμη αδρεναρχή, με πρώιμη εμφάνιση του εφηβαίου στο αγόρι πριν τα 9 χρόνια, με ή χωρίς τρίχωση μασχαλών. Άλλα σημεία εφηβείας δεν ανευρίσκονται. Τα παιδιά αυτά έχουν ελαφρά προχωρημένη οστική ηλικία, όμως η έναρξη της εφηβείας είναι φυσιολογική. Το τελικό ανάστημα επίσης θεωρείται φυσιολογικό.
Παιδική επιδειξιομανία
Πολλοί γονείς πανικοβάλλονται συνήθως από την «πρωτάκουστη» συμπεριφορά των αγοριών, ιδίως όταν αυτά είναι μεταξύ τριών και έξι χρόνων. Οι μικροί εξελίσσονται σε τρομερούς «επιδειξίες», συνεχώς ασχολούνται με τα γεννητικά τους όργανα και συναγωνίζονται με συνομηλίκους τους, για το «ποιου το όργανο είναι πιο μεγάλο». Συνηθέστερη εκδήλωση αποτελεί στα παιχνίδια τους το «ποιος θα κατορθώσει να ουρήσει μακρύτερα» κλπ. Όλα αυτά όμως είναι χαρακτηριστικά του ανδρισμού τους. Η συμπεριφορά αυτή είναι ανάρμοστη, τα αγόρια χάνουν κάθε αίσθημα ντροπής. Γεμάτος από υπερηφάνεια λέγει στους πιο μεγάλους ο μικρός: «εγώ έχω κάτι παραπάνω από τα κορίτσια, μπορώ να σου δείξω άμα θέλεις» πράγμα που συνήθως το κάνει. Η πράξη αυτή αποτελεί για το αγόρι μόνο μια αυτοδιαπίστωση: « Κοιτάξτε ποιος είμαι εγώ, κόιτάξτε τι μπορώ να κάνω» θέλει να μας πει. Το ίδιο θα κάνει ύστερα από μερικά χρόνια, όταν θα μας δείχνει επιδεικτικότατα το πρώτο του ρολόι, έως ότου το συνηθίσει και παύσει να του κάνει εντύπωση.
Πραγματικά κατά την περίοδο αυτή τα παιδιά δεν γνωρίζουν τι θα πει ντροπή. Αυτό όμως δεν πρέπει να σας ανησυχεί καθόλου, γιατί το συναίσθημα της ντροπής θα έλθει αργότερα. Δεν υπάρχει λόγος να του επιβάλλετε με χίλιους δυο κόπους και ηθικές διδασκαλίες το συναίσθημα αυτό, γιατί υπάρχει φόβος να έχετε στο τέλος τα αντίθετα αποτελέσματα. Τα παιδιά αυτής της ηλικίας είναι και σκέπτονται τελείως αθώα και ελεύθερα.
Η παιδική περιέργεια για το άλλο φύλο
Αυτή η παιδική περιέργεια γίνεται κάποτε η αιτία έκρηξης μικρών ή μεγάλων «τραγωδιών» με τους γείτονες, οι οποίοι έτυχε να είναι στην περίπτωση αυτή τελείως «άξεστοι». Η της μικρής Μαρίας σηκώνει τη γειτονιά στο πόδι, επειδή ο Χρηστάκης κατέβασε το βρακάκι της Μαρίας, αποθαύμασε δε τον «ποπό» της μικρής σ’ όλη του τη μεγαλοπρέπεια… Οι υπόλοιποι της δίνουν δίκιο, συμφωνούν ότι «πώς ήταν δυνατό να γίνει ο Χρηστάκης καλός, με τέτοιους γονείς που έχει». Οι μητέρες απαγορεύουν αμέσως στα παιδιά να παίζουν με το Χρηστάκη. Εκείνος δε, έχει όλες τις πιθανότητες να φάει ένα γερό ξύλο από τον πατέρα του, όταν θα γυρίσει σπίτι.
Στην προκειμένη περίπτωση η σωστή λύση θα ήταν: Η μητέρα παίρνει το μικρό ιδιαιτέρως, με ύφος αδιάφορο του λέει : «λοιπόν τώρα έμαθες πώς είναι η Μαρία. Όλα τα κοριτσάκια είναι το ίδιο, ενώ όλα τα αγοράκια μοιάζουν με σένα. Στο εξής πρέπει να αφήσεις τη Μαρία με τον ποπό της ήσυχη, γιατί είναι δικός της ποπός, όχι δικός σου!» Το ηλικίας πέντε χρόνων αγόρι μπορεί να κατανοήσει καλύτερα τη διαφορά που υπάρχει ανάμεσα σε «δικό ΜΟΥ» – «δικό ΣΟΥ». Θα διαμαρτυρόταν π.χ εντονότατα αν η μικρή Μαρία του έπαιρνε το αυτοκινητάκι και άρχιζε να το καταστρέφει.
ΠΗΓΗ: paidiatros.com
ΕΚΛΟΓΕΣ 2019