Zorba, the Greek …

Με το ΜΑΤΙ του Επωχούμενου Παρατηρητή

Χρειάζεται να βοηθήσουν και οι συγκυρίες, για να γίνει ο Μεγάλος … Μεγαλύτερος. Και σ’ αυτό στάθηκε τυχερός, ο Μίκης. Παράδειγμα: Κάθε φορά που ο μεγάλος κρητικός στράικερ, Νίκος Μαχλάς σκόραρε κάποιο τέρμα, από τα μεγάφωνα του σταδίου ακούγαμε τη μελωδία του Ζορμπά, με τις δύο πρώτες χαρακτηριστικές νότες. Και οι σκηνές και τα ακούσματα από τη χώρα του Κρόιφ και της τουλίπας, μεταδίδονταν σ’ όλη την οικουμένη. Δεν χρειάζεται άλλη διαφήμιση… Γιατί, για το “Zorba the Greek” θα μείνει ο Μίκης, στο νου του ανθρώπου της καθημερινότητας, σ’ όλο τον κόσμο κι όχι για το Canto General, για το Πνευματικό Εμβατήριο, Το Άξιον Εστί, τη Ρωμιοσύνη, τη Σουίτα Νο.1 και άλλα μεγάλα έργα του.

Ο Walter Lassally, γερμανός βρετανικής καταγωγής, που κέρδισε το Όσκαρ Καλύτερης Φωτογραφίας, το 1964, για την ταινία «Αλέξης Ζορμπάς», αφού λόγω της ενασχόλησής του με τον κινηματογράφο γύρισε όλο τον κόσμο, επέλεξε να εγκατασταθεί στην Κρήτη και ειδικότερα στο Σταυρό, Χανίων, όπου είχαν γίνει τα γυρίσματα της ταινίας του Ζορμπά. Όπως έλεγε, του άρεσε η ηρεμία του τοπίου, η καλοσύνη των κατοίκων, το καφενείο, η ταβερνούλα, το κρασάκι… τα απλά πράγματα, που δίνουν νόημα στη ζωή… μια ζωή, που σταμάτησε στις 26 Οκτωβρίου του 2017… Σε μια συνέντευξή του, ανέφερε σχετικά με τη μουσική της ταινίας, ότι ο Θεοδωράκης «…was too lazy, to write original music for the film!». Κι αυτό ήταν αλήθεια, όμως δεν είναι μειωτικό για το μεγάλο συνθέτη με το τεράστιο έργο. Ούτε και μπορούμε να πούμε ότι ήταν μια τεμπελιά περιστασιακή. Ο κάθε μεγάλος συνθέτης ξέρει τι να επιλέγει, πότε … και για ποιο σκοπό. Έτσι και με τη μουσική του Ζορμπά… το υλικό, υπήρχε και –φυσικά- η ιστορία και η μετέπειτα πορεία της μουσικής της ταινίας τον έχουν δικαιώσει!

Επειδή το άρθρο έχει να κάνει με τη μουσική και στη βασική του έκδοση, από την εφημερίδα, δεν μπορούν να εφαρμοστούν οι σύγχρονες τεχνικές, θα προσπαθήσουμε –απλά- να το περιγράψουμε… η μουσική του Ζορμπά (δηλ. το συρτάκι, λέξη φτιαχτή) αποτελείται από δύο μέρη, που προϋπήρχαν. Το πρώτο, το «αργό», που αρχίζει με τις δύο γνωστές νότες, (που διαφέρουν κατά ένα ημιτόνιο) και το «γρήγορο» μέρος, που συνεγείρει και ενθουσιάζει. Το «αργό» ήταν, ήδη, η εισαγωγή στο γνωστό τραγούδι του Μίκη «Στρώσε το στρώμα σου για δυο» (1963) σε στίχους Ιάκωβου Καμπανέλλη. Ένα τραγούδι, που τραγουδήσαμε «κατά κόρο» ως νέοι, χωρίς ποτέ να υποψιαστούμε ότι μπορεί να αναφέρεται σε κάτι επιλήψιμο, πράγμα που είναι πολύ … κοντά, όταν στρώνεις το στρώμα σου για δυο. Ή ακόμη και στο τι μπορεί να υπονοεί ο ποιητής με το «…να ‘ναι όλα αναστημένα», καθότι μας έχει ήδη στο στρώμα, είμαστε δύο, έεε! τι απομένει να είναι «αναστημένα»; Κι όμως, εμείς, τότε που τραγουδούσαμε, ο νους μας ήταν να βγει σωστά αυτή η φανταστική διφωνία στο ρεφραίν … και τίποτε άλλο!

Ο συμπολίτης μας, αρχιμουσικός, κύριος Μύρων Μιχαηλίδης, σε μια ομιλία του, μια «Δαρβινική Δευτέρα», στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, του Ηρακλείου, αναφέρθηκε σε μια συνομιλία που είχε με το Μίκη Θεοδωράκη. Σ’ αυτή, ο Μίκης εξιστορούσε μια συζήτηση που είχε με γερμανό συνάδελφό του, ο οποίος, με υπερηφάνεια δήλωνε ότι ο Μπετόβεν συμπεριέλαβε όλη τη μουσική του κόσμου σε τέσσερις νότες. Αυτές, ήταν εκείνες με τις οποίες αρχίζει η γνωστή 5η Συμφωνία του, το γνωστό «πά – ρα – πα – πάμ». Και αμέσως, ο Θεοδωράκης, αντέταξε: «Κι εγώ έχω συμπεριλάβει το ίδιο, αλλά σε δύο –μόνο- νότες», εννοώντας το «…πα- ράμ», νότες με τις οποίες αρχίζει η μουσική του Ζορμπά! Επομένως, το πρώτο, το «αργό» μέρος του Ζορμπά, είναι η εισαγωγή από το «Στρώσε το στρώμα σου για δυο».

Το δεύτερο μέρος της μουσικής του Ζορμπά είναι ο «Κρητικός Χορός», ορχηστρικό, που είχε κυκλοφορήσει ο Θεοδωράκης στις αρχές του ’60, σε 45ρη δίσκο … Συνεχίζει ο κύριος Μιχαηλίδης, ότι σε ερώτησή του προς το Μίκη, πώς εμπνεύστηκε τη μουσική αυτή, ο Μίκης ανέφερε πως κάποτε βρέθηκε στα Χανιά, σ’ ένα γλέντι και κάποια στιγμή, αργά μετά τα μεσάνυχτα, κουράστηκε. Ήρθε τότε μια γριούλα και του είπε: «Έλα, παιδί μου, να σου στρώσω κάτω στο υπόγειο, να ξεκουραστείς». Εκεί, λοιπόν, στο υπόγειο, ανάμεσα στα κρασοβάρελα, ο Μίκης ξάπλωσε, αλλά ακόμα και μες τον ύπνο του άκουγε ως το πρωί, που κράτησε το γλέντι, αυτή την επαναλαμβανόμενη μουσική φράση (πα-ρα-πα  πά-ρα-ρα  πα-ρά –πα). Αμέσως, σηκώθηκε, βρήκε ένα κομμάτι χαρτί και σημείωσε, πρόχειρα, τη μουσική φράση, για να μην την ξεχάσει… Όλα καλά, με μόνη ένσταση το … υπόγειο, που μπορεί να είναι αφήγημα του Μίκη, καθότι δεν υπάρχει στην Κρήτη του ’50, σπίτι σε χωριό, που να έχει υπόγειο, λόγω της έλλειψης –τότε- μηχανημάτων εκσκαφής και του βραχώδους του εδάφους. Είναι, όμως, μια μυθοπλασία που βολεύει…

Κατά περίεργη σύμπτωση, η μουσική του Κρητικού Χορού, παιζόταν απαράλλακτα και είχε δισκογραφηθεί  και από τον κρητικό καλλιτέχνη – λαουτιέρη, Γιώργη Κουτσουρέλη (1914-1994), καταγόμενο από τον Κίσσαμο Χανίων. (  https://www.youtube.com/watch?v=-0e_05fap_s   ). Φυσικό ήταν να δημιουργηθεί αντιπαράθεση, ως προς την πατρότητα του Κρητικού Χορού, ενώ δεν αποκλείεται, η μουσική να είναι ακόμα παλιότερη και ο δημιουργός της να είναι ανώνυμος, ξεχασμένος μες το χρόνο, όπως συμβαίνει με τα περισσότερα δημοτικά τραγούδια… Όμως, το θέμα θα μπορούσε να έχει και συνέχεια. Αν ακούσουμε το «Γαρύφαλλο στ’ αυτί» του Μάνου Χατζιδάκι, τραγούδι του 1955, για την ταινία «Λατέρνα, Φτώχεια και Φιλότιμο», η αρχή της εισαγωγής του είναι το ίδιο, ακριβώς, μοτίβο. Και το ερώτημα είναι: το εμπνεύστηκε ο Μίκης από το Μάνο ή μήπως και ο Χατζιδάκις είχε κάποια ακούσματα … από την Κρητική μουσική;

Όπως και να ‘χει το πράγμα, οι μεγάλοι συνθέτες, εκτός από το να γεννούν, έχουν την ικανότητα να οσμίζονται μελωδίες από αλλού, που μπορεί να τους φανούν χρήσιμες, στην κατάλληλη στιγμή και για τον συγκεκριμένο σκοπό. Γι’ αυτό και τα έργα τους μένουν παντοτινά…

Ep.Peripatitis@gmail.com

 

ΠΑΡΟΜΟΙΑ ΑΡΘΡΑ
Click to Hide Advanced Floating Content