Tο αμπέλι έχει κατά τους παλαιοντολόγους, προϊστορία πολλών εκατομμυρίων χρόνων. Πριν από την εποχή των παγετώνων ευδοκιμούσε στην πολική ζώνη. Oι παγετώνες όμως περιόρισαν την εξάπλωσή του και επέβαλαν την γεωγραφική απομόνωση μεταξύ των ποικιλιών. Το πιο σημαντικό είναι πάντως πως μ’ αυτόν τον τρόπο, στην ευρύτερη περιοχή του νοτίου Καυκάσου, μεταξύ Ευξείνου Πόντου, Κασπίας θάλασσας και Μεσοποταμίας, γεννήθηκε το είδος, Άμπελος η οινοφόρος (Vitisvinifera, υποείδος caucasica), που σχεδόν αποκλειστικά – σε διάφορες ποικιλίες και υβρίδια- καλλιεργείται σήμερα.
Έχουν βρεθεί κουκούτσια από αγριοστάφυλα σε σπηλιές που κατοικήθηκαν κατά τις μετακινήσεις νομαδικών προϊστορικών φύλων. Βέβαια, όταν γύρω στο 5000 π.Χ. άρχισε η μόνιμη εγκατάσταση των πληθυσμών και η συστηματική καλλιέργεια της γης, ουσιαστικά ξεκίνησε και η αμπελουργική τέχνη.
Οι Άριοι, πρόγονοι τα των Ινδών στην περιοχή Καυκάσου- Κασπίας, οι αρχαίοι Πέρσες, οι Σημιτικοί λαοί και οι Ασσύριοι θεωρούνται οι πρώτοι γνωστοί αμπελοκαλλιεργητές, ενώ αργότερα γνωστοί έγιναν οι Αιγύπτιοι, οι Φοίνικες, οι κάτοικοι της Μικράς Ασίας και του Ελλαδικού χώρου. Παράλληλα το κρασί αναφέρεται και στην αρχαία Κίνα!
Στην Χριστιανική θρησκεία ο ίδιος ο Χριστός προσομοιάζεται με την άμπελο.<<Εγώ ειμί η άμπελος η αληθινή και ο πατήρ μου ο γεωργός εστί..>>….
Η άμπελος αποτελεί υπαρξιακό στοιχείο για την Ελλάδα.Ο Οδυσσέας Ελύτης έγραψε ότι <<Τι είναι η Ελλάδα;Μια ελιά ένα καράβι και ένα αμπέλι>>
Η λέξη άμπελος είναι αρχαιοελληνική και προέρχεται από τις λέξεις ( ανα)=ξανά ,και –(πέλω)=εγείρομαι,διότι εγείρεται ,κάθε άνοιξη, από τη χειμερινή νάρκωση του ,πετώντας κλαδιά και σταφύλια. Ο δε Κλάδος της αμπέλου λέγεται κλήμα, επειδή κατά το κλάδεμα βγάζει υγρό ως το δάκρυ (από το κλαίω > κλάμα, κλήμα) απ΄ όπου και κληματαριά
Υπάρχουν, βέβαια , στην χώρα μας ,πολλές ποικιλίες αμπέλου, με διάφορες ονομασίες.
Τι σημαίνουν, άραγε ,οι ονομασίες τους και γιατί λέγονται έτσι;;;;
Θα αποπειραθούμε να ερμηνεύσουμε τις ονομασίες των κύριων ποικιλιών της Αμπέλου.
1.Ακικι :Η ετυμολογία παραπέμπει στον ημιπολύτιμο λίθο ΑΧΑΤΗ ,(ΑΚΙΚ=ΑΧΑΤΗΣ στην Τουρκική γλώσσα),λόγω των αντίστοιχων κόκκινων, πράσινων και χρυσαφί αποχρώσεων του.
2.Πλυτό: Στην Δημοτική το κοστούμι είναι , ραμμένο η ραφτό ,από το ρ.ράβω,
Κτιστό ήταν το καλύβι =δηλ .κτισμένο.Άρα ,κατά αναλογία, το Πλυτό σημαίνει πλυμένο, πιθανά για τονιστεί η στιλπνότητα του, που δίδει την όψη του καθαρού ,του πλυμένου.
3.Ακομινάτο
Στην Ιταλική γλώσσα acοmmiato σημαίνει Αποχαιρετισμός.
Πιθανά εννοεί το ΟΨΙΜΟ σταφύλι που η ωρίμανση του ,συμπίπτει με το τέλος της εποχής των σταφυλιών, σαν να αποχαιρετά την φετινή σεζόν.…
4.Αρμελετούσα
Arme =Το θωρακισμένο , το ανθεκτικό από LETU =H διάβρωση η σαπίλα ,στις λατινογενείς γλώσσες.
Αλλωστε ,σύμφωνα με το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό λεξικό: Σταφυλή = Σ(τ)απυλή, αυτή που σαπίζει.
5,Κοτσυφάλι
<<Κοτσυφάλι>> ,στην Κρητική διάλεκτο ,σημαίνει <<νεοσσός κοτσυφού>>.
Προφανώς ,λοιπόν ,από το γεγονός ότι τα μικρά κοτσύφια ,στην φωλιά τους, είναι μαύρα ,σαν μικρά μπαλάκια, το ένα δίπλα στο άλλο, σαν<< τσαμπί σταφυλιού >>,πήρε το όνομα το ίδιο το μαύρο σταφύλι αυτό< <κοτσυφάλι>>…
6.Αθήρι
Στην αρχαιοελληνική γλώσσα ΑΘΗΡ ,σημαίνει το ΑΓΑΝΟ ,δηλ. το <<μουστάκι>> ,η τριχοειδής απόληξη της <<κορυφής >>,στο στάχυ του σταριού.
Άρα το<< κορυφαίο>>.
6. Θραψαθήρι
Εάν <<ΘΡΑΨΑ>> ,σημαίνει το <<παραγωγικό>> , από την ΘΡΕΨΗ,<< θρεμμένο>>, τότε ΘΡΑΨΑΘΗΡΙ σημαίνει το<< κορυφαίο παραγωγικά>>.
7. Βιδιανό
BIΔΟ σημαίνει στα ΙΤΑΛΙΚΑ=<<νικημένος από την νύστα>>.
Άρα το πιθανότερο είναι να σημαίνει το<< κρασί που ζαλίζει, κοιμίζει>>.
8.Κατσανό
<<κατσάνος>> .στα αρβανίτικα ,ή τούρκικα σημαίνει ο <<φυγάς>> ,<<αυτός που σκαρφαλώνει γρήγορα>> αλλά και ο ..<<τσιγκούνης>>…
Άρα το πιθανότερο είναι να σημαίνει σταφύλι για <<ΚΡΕΒΒΑΤΊΝΙΑΣΜΑ >>(σκαρφαλώνει),η <<ΤΟ ξενομπάτικο>>(φυγάς), ή αυτό που δεν αποδίδει μεγάλη παραγωγή(τσιγκούνικο)…
9.Δαφνί
Το σταφύλι που έχει <<άρωμα Δάφνης>>.
10.Βιλάνα
Από το Ιταλικό vilano,που σημάνει χωριάτης ,άρα <<χωριάτικο>> ή <<ντόπιο>>…
11.Ροζακί
Σε Βενετο(ροζ)τουρκική(ak=άσπρο )διάλεκτο, των δύο κατακτητών μας , σημαίνει το <<ασπροκόκκινο>>.
12.Μανδηλάρι
Σε πρώτη προσέγγιση <<Μανδηλάρι>> είναι τοπωνύμιο χωριού και ποικιλία την Σαντορίνης
13.Λιάτικο
Ως προς την ετυμολογία της λέξης <<λιάτικο>> ,επικρατέστερη άποψη είναι ότι την ονομασία του έλαβε από το γεγονός ότι είναι η πρωιμότερη ερυθρά ποικιλία του ελληνικού αμπελώνα ,καθόσον ωριμάζει το πρώτο δεκαήμερο του Ιουλίου.
Στην Κρήτη είναι συνώνυμο του πρώιμου.
<< Λιάτικα>> λέμε δε και τα παιδιά που εμφανίζουν χαρακτηριστικά πρώιμης ήβης…
14.Βαλαίτης
Bal= Στην Τουρκική γλώσσα ,σημαίνει μέλι.
Κατά συνέπεια το πιθανότερο είναι να πήρε την ονομασία του από την γλυκύκητα του .
Η κατάληξη –ιτης είναι συνηθισμένη στα κρασιά και στα σταφύλια όπως <<καμπαν-ίτης>> ,<<σιδηρίτης>, κλπ,κλπ, κλπ…
Η λέξη Οίνος (κρασί)προέρχεται από την λέξη<<, ο α-νους>> =αυτός που δεν έχει νου =οίνος καθόσον προκαλεί την μέθη ,οπότε κάποιος που πίνει ,πάνω από κάποιο όριο χάνει το μυαλό του…..
Τέλος, συμπληρώνουμε τις ποικιλίες με το “Ασσύρτικο’, που ετυμολογικά παραπέμπει με ποικιλία που προέρχεται από την αρχαία Ασσυρία, περιοχή μεταξύ Τίγρη και Ευφράτη, στη Μεσοποταμία, όπου και καλλιεργείτο. Υπάρχει στην Ελλάδα σήμερα πολυπληθής παροικία Ασσυρίων που έχει ενσωματωθεί στην ελληνική κοινωνία με ελληνοφανών καταλήξεων επίθετα.
ΕΚΛΟΓΕΣ 2019