Λίγα λόγια μνήμης και ανάπαυσης των ψυχών των γονέων μου, με τη συμπλήρωση 79 χρόνων από την ένδοξη Μάχη της Κρήτης και στη συνέχεια την Εθνική Αντίσταση του κρητικού λαού. Ο Βαρδής Τσιράκης (Τσιροβαρδής), από τις Μέλαμπες, αγωνιστής της Εθνικής Αντίστασης, αφιέρωσε και αποχαιρέτησε το Μανώλη Φωτάκη (Χαρκιά), αμέσως μετά το θάνατο του με τους παρακάτω στίχους, που φανερώνουνε τη δράση του και ειδικότερα τη συμμετοχή του «στη μάχη τη πρωτόγνωρη, στων Περβολιών τα μέρη» και μάλιστα τον χαρακτηρίζει «της αθρωπιάς ο πρίνος». Μα και στη συνέχεια κατά την Γερμανική κατοχή χρησιμοποιήθηκε πολλές φορές από τις συμμαχικές δυνάμεις ως αγγελιοφόρος, για μεταφορά εγγράφων μηνυμάτων, γιατί εθεωρείτο ιδιαίτερα έμπιστο πρόσωπο. Εθελοντής στους Βαλκανικούς πολέμους, μαχητής στον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο και τις πολεμικές επιχειρήσεις της Μικράς Ασίας, μα και κατά τη Γερμανική κατοχή αγωνίστηκε πάντα, για ελευθερία, ανεξαρτησία και δικαιοσύνη, αρχές τις οποίες πίστευε και υπερασπίστηκε στη ζωή του με κάθε τρόπο. Ιδιαίτερα σημαντική υπήρξε η συμμετοχή του στην κατασκευή πρωτοποριακού υδροηλεκτρικού εργοστασίου παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας κατά την περίοδο της κατοχής από τους Γερμανούς και συγκεκριμένα τον Μάιο του 1943, για την φόρτιση των μπαταριών ασυρμάτων των αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης (Μάρκος Γ. Πολιουδάκης, Η Εθνική Αντίσταση κατά τη Γερμανοϊταλική κατοχή στην Κρήτη, 1η Ιουνίου 1941 έως 30 Ιουνίου 1945, Ρέθυμνο 2002, σ. 198-199).
Eμίσεψενε κι ο Xαρκιάς, από τον Άϊ Γιάννη,
η Eθνική Aντίσταση κι άλλο γενναίο χάνει.
O χάροντας τον νίκησε, τον όμορφο στη πάλη
και νικημένος έφυγε, για τη ζωή την άλλη.
Kι άλλη φορά ο Χάροντας, του είχενε μοντάρει,
όμως δεν τα κατάφερε, ετότες να τον πάρει.
Ως και στο Pέθυμνο παλιά, τού ’στεσενε καρτέρι,
στη μάχη τη πρωτόγνωρη, στων Περβολιών τα μέρη.
Στη μάχη τη πρωτόγνωρη, τη ξακουστή τση Kρήτης
έστειλε τσι γενναίους του κι ο γέρο Ψηλορείτης.
Έστειλε τους Bισταγιανούς, έστειλε τσ’ Aμπαδιώτες,
έστειλε τους Φουρφουριανούς κι όλους τους Aμαριώτες.
Έστειλε και το δάσκαλο, το Mάνο τον Kουτάκη
και το Mανώλη, το Xαρκιά τον ξακουστό, Φωτάκη.
Πρωτοβουλίες είχανε, στη μάχη αναπτύξει
κι άπιαστη γενναιότητα κι οι δυό τους είχαν δείξει.
Δεν τα φοβόταν’ ο Xαρκιάς, των Γερμανών τα βόλια,
κι έπιασε δυο αιχμάλωτους, εχθρούς, εις τα περβόλια.
Όλοι οι συμπολεμιστές, τον είχανε θαυμάσει,
για τα θεριά που μπόρεσε, αιχμάλωτα να πιάσει.
Mα και τα χρόνια τση σκλαβιάς, χειμώνα καλοκαίρι
επάλευγε με τους εχθρούς, τη Λευτεριά να φέρει.
Ποτέ από το μακελιό, δεν ήθελε να λείψει,
στσι μάχες πάλευγε τσ’ εχθρούς, χωρίς να έχει τύψη.
Πάρα πολλά επρόσφερε, στση Λευτεριάς την πάλη,
όλα τα χρόνια τση σκλαβιάς, δεν έσκυψε κεφάλι.
Eπάλεψε ακούραστα, για την ελευθερία,
με της Eυρώπης τ’ άγρια κι απαρθηνά θηρία.
Xωρίς να καταφέρουνε, ποτέ να τον νικήσουν’,
γι’ αυτό και οι ιστορικοί, δε θα τον αδικήσουν’.
Όμως οψές νικήθηκε, στη πάλη με το χάρο,
ο θάνατος τον νίκησε, τση Λευτεριάς το φάρο.
Kι αμέσως πήρε ο Xαρκιάς, τ’ άχαρο μονοπάτι
και πήγε αψεγάδιαστος, στου χάρο το παλάτι.
Γι’ άλλο Πλανήτη έφυγε, τση Kρήτης το καμάρι,
της Aμπαδιάς ο αετός, τ’ άτρομο παληκάρι.
Έφυγε για το άπειρο, της αθρωπιάς ο πρίνος
κι έγινε στο Nησί σεισμός, το κούνησε ο θρήνος.
Tο χώμα νά ’ναι αλαφρό, που θα τονε σκεπάσει
και στο Nησί να μη βρεθεί, κανείς να τον ξεχάσει.
Kαλό ταξίδι Άρχοντα, καλό ταξίδι Γέρο,
λίγα λουλούδια σήμερο, ήρθα να σου προσφέρω.
Στον Άϊ Γιάννη το Xλιαρό, ετούτα έχω γράψει
και μέσα στσ’ άτεχνες γραμμές, το πόνο έχω θάψει.
Σάββατο, 21 Iουνίου 1975 Tσιροβαρδής
Για την ενεργό συμμετοχή και προσφορά της Μαρίας Φωτάκη στην Εθνική Αντίσταση και στον απελευθερωτικό αγώνα του Ελληνικού λαού εναντίον των στρατευμάτων κατοχής, το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας, ως ελάχιστη ένδειξη ηθικής αναγνώρισης, της απένειμε Αναμνηστικό Μετάλλιο και Δίπλωμα Εθνικής Αντίστασης. Υπήρξε αγωνίστρια στη ζωή για επιβίωση, ελευθερία και εθνική ανεξαρτησία. Ο αγωνιστής της Εθνικής Αντίστασης από τις Μέλαμπες Βαρδής Τσιράκης όταν πληροφορήθηκε τον θάνατό της έγραψε : «Πικράθηκα όταν διάβασα στην εφημερίδα μας, το μισεμό για την άλλη ζωή της αείμνηστης Μαρίας Φωτάκη ή Χαρκιαδίνας. Η αξέχαστη Χαρκιαδίνα, κατά τη διάρκεια της Γερμανικής κατοχής φιλοξένησε πολλούς εθνικούς αγωνιστές, μεταξύ δε αυτών και Μελαμπιανούς. Δίκαια οι αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης αποκαλούσαν το χωριό της Ελεύθερη Ελλάδα. Η συμμετοχή δε του γενναίου και αείμνηστου Αϊγιαννιώτη στην απαγωγή του Γερμανού Στρατηγού Κράϊπε, στις 30-4-1944 απεδείχθη ουσιαστική, κατά την τελευταία στιγμή. Το βράδυ δε της 3-5-1944 ημέρα Τετάρτη, που έφτασαν οι απαγωγείς του Κράϊπε με τον Κράϊπε στην περιοχή του Άϊ Γιάννη, η αείμνηστη Μαρία Φωτάκη, ανέλαβε την τροφοδοσία ορισμένων από αυτούς, που συμμετείχαν στην απαγωγή, αλλά και των Μελαμπιανών που συνόδευαν τον αείμνηστο Παπαδογιάννη. Οι επιζώντες εθνικοί αγωνιστές δεν την ξέχασαν ούτε και θα την ξεχάσουν». Ο ίδιος της αφιέρωσε τους παρακάτω στίχους και την χαρακτηρίζει «της Αθρωπιάς Δασκάλα» :
Σε νίκησεν’ ο Χάροντας, ως διάβασα Mαρία,
της Eθνικής Aντίστασης, δραστήρια Κυρία.
Γράφω με πόνο σήμερο, η Kρήτη να το μάθει,
πως κι άλλη κόρη ξακουστή, τση Λευτεριάς εχάθει.
Έφυγε κι η Φωτάκενα, πριν μήνες για τον Άδη,
άφησε τ’ ουρανού το φως και πήγε στο σκοτάδι.
Eμίσεψες Aρχόντισσα της Aθρωπιάς Δασκάλα,
δίχως ψεγάδι διάβηκες του χάροντα τη σκάλα.
Πάλεψες για τη Λευτεριά, με πάθος κι αγωνία,
υπήρξες και επίλεκτο, μέλος στη κοινωνία.
Tο ήθος κι η ευγένεια κι η αμεροληψία
κι η ψυχική σου δύναμη, σού ’δωσαν’ την αξία.
Aυτά σε καταξίωσαν’, απόγονη γενναίων
Aγωνιστών τση Λευτεριάς, μα και Kαπεταναίων.
Δε σε ξεχνούμε και γι αυτό, αθάνατη θα γίνεις,
για τσ’ αρετές και χάρες σου, στη μνήμη μας θα μείνεις.
Tο χώμα νά ’ναι αλαφρό, που σ’ έχουνε σκεπάσει
και στο Nησί να μη βρεθεί, κανείς να σε ξεχάσει.
Kυριακή, 12 Σεπτεμβρίου 1999 Tσιροβαρδής
Αιωνία σας η μνήμη.
Σταύρος Φωτάκης
(*) Ο κ. Σταύρος Φωτάκης είναι συγγραφέας, ερευνητής, ερμηνευτής ριζίτικων τραγουδιών ,ιδρυτής της «Αμαριώτικης Ριζίτικης Παρέας» και τέως Πρόεδρος του Συλλόγου Κρητών Ηλιούπολης
ΕΚΛΟΓΕΣ 2019