Δεν φτάνεις μακριά, κοιτώντας κοντά

Γράφει ο Γεώργιος Σφακιανάκης(*)

Μία μεγάλη ανθρώπινη αρετή είναι η ικανότητα να κοιτάζει κανείς μπροστά και να
ρισκάρει, όταν διακρίνει (ρεαλιστικές) πιθανότητες να έχει από κάτι κέρδος, μεγαλύτερο
από όσα (πιθανώς) χάσει κατά τη διεκδίκησή του. Μία ικανότητα, που όλο και εκλείπει,
θεωρώ, καθώς οι περισσότεροι εστιάζουμε στο βραχυπρόθεσμο κι άμεσα ορατό, με
συνέπεια πολλά προβλήματα κι απώλειες.
Ψάχνοντας τα αίτια για αυτό, θεωρώ χρήσιμο εστιάσουμε στην πρωτόγονη-ζωώδη
πλευρά της φύσης μας. Παράμετρο, στην οποία συχνά στρέφομαι, αναζητώντας τέτοιου
τύπου απαντήσεις. Ίσως φαίνεται περίεργο, αλλά πρέπει να έχουμε κατά νου ότι, πριν τα
τελευταία 3-4 χιλιάδες χρόνια, που η πλειονότητα των ανθρώπων έχουμε, λίγο-πολύ,
εκπολιτιστεί και ζούμε μία πιο μοντέρνα ζωή, ζούσαμε για εκατομμύρια χρόνια σαν ζώα. Τα κατάλοιπα αυτής της προϊστορίας υπάρχουν σε σημαντικό βαθμό, τόσο στη συμπεριφορά, όσο και στον εγκέφαλό μας, που τη ρυθμίζει.
Οι δύο βασικοί, λοιπόν, λόγοι για την αδυναμία (ή, καλύτερα, απροθυμία) μας να
βλέπουμε πιο μακροπρόθεσμα είναι η τάση για εξοικονόμηση ενέργειας κι ο φόβος του
καινούριου. Ένας πρωτόγονος άνθρωπος, δεν είχε φαγητό κι ανέσεις σε αφθονία, όπως
εμείς σήμερα. Συνεπώς, έπρεπε να προσέχει πολύ πού θα αφιέρωνε τα αποθέματα
ενέργειας που διέθετε. Επίσης, δεν είχε χάρτες, εφημερίδες, τηλέφωνα, υπολογιστές,
τηλεοράσεις, για να ενημερώνεται για το περιβάλλον του (το οποίο ήταν και πολύ πιο
αφιλόξενο από το σημερινό δικό μας) και τις εξελίξεις σε αυτό. Συνεπώς, έπρεπε να κάνει μικρά, προσεκτικά βήματα, ενώ πιο μακροπρόθεσμα, παράτολμα σχέδια ενδεχομένως οδηγούσαν στον αφανισμό του.
Επομένως, εξοικονόμηση ενέργειας και φόβος του καινούριου ήταν τότε, όχι απλά
λειτουργικά χαρακτηριστικά, αλλά και απαραίτητα για την ίδια την επιβίωση των προγόνων μας. Οι οποίοι, μέσω της δαρβινικής κληρονομικότητας, τα μεταλαμπάδευσαν σε μας.

Στηδική μας περίπτωση, ωστόσο, τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Το βασικό λόγο για αυτότον ανέφερα και παραπάνω, έχουμε εκπολιτιστεί και ζούμε μια πιο μοντέρνα ζωή. Σε
κανέναν, υποθέτω, σύγχρονο άνθρωπο, δεν αρκεί απλά να επιβιώσει και, στην καλύτερη
περίπτωση, να αναπαραχθεί, όπως συνέβαινε για τους προγόνους μας. Η εξοικονόμηση
ενέργειας κι ο φόβος του καινούριου βοηθούσαν πολύ σε αυτά. Για τους (περισσότερους)
στόχους που συνηθίζουμε να θέτουμε σήμερα, όμως, όχι μόνο δεν βοηθούν, αλλά μπορούν
να αποτελούν και τροχοπέδη. Για να έχουμε τον/την σύντροφο που επιθυμούμε, για να
έχουμε την επαγγελματική ζωή που ονειρευόμαστε, για να ζήσουμε στο μέρος που μας
αρέσει. Στόχοι, που θα φαίνονταν ασήμαντοι στους προγόνους μας, που έδιναν καθημερινά
τον αγώνα της επιβίωσης, αλλά για μας που, οι περισσότεροι, την έχουμε εξασφαλίσει και
έχουμε μεγαλώσει με διαφορετικά πρότυπα, είναι σημαντικότατοι και καθοριστικοί για την ευτυχία μας. Παράλληλα, ένας δεύτερος λόγος που οι τάσεις αυτές είναι προβληματικές, είναι ότι, για τους προγόνους μας, ήταν αναγκαία κακά, ενώ, για μας, επιλογές. Οι πρόγονοί μας προσπαθούσαν να εξοικονομούν ενέργεια, αλλά το έκαναν «τόσο-όσο», διεκπεραιώνοντας παράλληλα και τις υποθέσεις τους (δεν μπορούσαν να κάνουν κι. αλλιώς). Οι πρόγονοί μας προσπαθούσαν να «κάθονται στα αυγά τους», αλλά θα έκαναν και μικρά-σταθερά βήματα προόδου, π.χ. προς μία καλύτερη περιοχή, ενίοτε και μεγάλα- απότομα, όταν κάτι τους ανάγκαζε να μετοικήσουν άμεσα.

Αντίθετα, εμείς έχουμε ανάγει την εξοικονόμηση ενέργειας σε πανάκεια (έστω κι ασυνείδητα) και εγκλωβιζόμαστε σε comfort zones (ζώνες ασφαλείας-άνεσης), τις οποίες, μάλιστα, κατασκευάζουμε συνήθως οι
ίδιοι, με αποτέλεσμα να συσσωρεύουμε στο σώμα μας περισσότερη ενέργεια (σωματική ή
νοητική) από το φυσιολογικό και να ζούμε ζωές γεμάτες απωθημένα.

Στο σημείο αυτό, λοιπόν, δύο επιλογές έχουμε. Η πρώτη είναι να αποφασίσουμε να ζούμε
σαν τους πρωτόγονους ανθρώπους. Η δεύτερη, την οποία και φυσικά συνιστώ, είναι να
αρχίσουμε να βλέπουμε και πιο μακροπρόθεσμα και να δρούμε αντίστοιχα, όσο κι αν μας
κουράζει, όσο κι αν μας τρομάζει αυτό. Με απαραίτητες προϋποθέσεις, βέβαια, να
ρισκάρουμε για άτομα-πράγματα στα οποία διακρίνουμε μία ρεαλιστική προοπτική και να
το κάνουμε με μέτρο, δεν εννοώ, προφανώς, π.χ. να υποθηκεύσει κανείς το σπίτι του για να κάνει μία επένδυση.

Ας σπουδάσουμε, όμως, κάτι δύσκολο, αν μπορεί η δουλειά αυτή, στο
μέλλον, να μας αποφέρει αυτά που είναι σημαντικά για μας. Ας πάμε να ζήσουμε σε ένα
μακρινό μέρος, αν υπάρχουν προοπτικές μιας καλής ζωής εκεί. Ας διατηρήσουμε μία φιλία ή μία σχέση από απόσταση, αν πρόκειται για άτομα που αξίζουν και βλέπουμε μέλλον μαζί τους.

Ας σταματήσουμε να βαριόμαστε να δούμε πέρα από το βραχυπρόθεσμο και
προφανές κέρδος και να φοβόμαστε να ξεφύγουμε από τα comfort zones μας. Ας πάψουμε να κλείνουμε τα μάτια σε ευτυχίες κι επιτυχίες επειδή αυτές δεν βρίσκονται μπροστά τους αλλά λίγο πιο μακριά.

 

(*) Ο Γεώργιος Σφακιανάκης είναι ψυχολόγος

 

 

ΠΑΡΟΜΟΙΑ ΑΡΘΡΑ
Click to Hide Advanced Floating Content